ORIANA - tercet bandurzystek, Ukraina

piękny klip Snieżyca

zbiorek videoklipów

O BANDURZE

"Ponieważ jej rozwój blisko odzwierciedla historię ukraińskiego narodu bandura jest czymś więcej niż narodowym instrumentem muzycznym. Jest głosem Ukrainy.

W muzycznej perspektywie, bandura jednoczy akustycze elementy zarówno lutni jak i harfy. Wwydaje dźwięk, który jest dobitny i delikatny, podobny do klawesynu, lecz ma szerszy zasięg dynamiki i kontroli nad brzmieniem.

Historia

Pierwsze wzmianki o tym instrumencie występują w greckich kronikach z VI wieku, w których autorzy opisują wojowników z obszaru Ukrainy, grających na lutniopodobnych instrumentach. Te lutniopodobne instrumenty, zwane kobzą , były mniejsze, bardziej okrągłe, i miały mniej strun, niż nowoczesna bandura. Z czasem, dodano więcej strun, z których niektóre były naciągnięte wzdłuż pudła instrumentu. To sprawiło, że progi wzdłuż jej szyjki stały się przeżytkiem.

W średnowieczu bandura stała się popularna na dworach Wschodniej Europy, bardziej niż lutnia w Europie Zachodniej. Była używana przede wszystkim do tańców i akompaniamentów pieśni. Wielką popularność zdobyła także wśród ukraińskich kozaków, którzy poszerzali repertuar na ten instrument. Z ich szeregów powstały nowe szkoły profesjonalnych muzyków, podobnie jak trubadurzy we Francji. Byli zwani kobziarzami.

Kobziarze rozwijali niepowtarzalną epicką pieśń homerycką, znaną jako duma, w dosłownym znaczeniu myśl lub refleksja (l.mnoga - dumy). Śpiewając do akompaniamentu bandury, dumy opisywały bohaterskie czyny ukraińskich kozaków i ich poszukiwanie pokoju i wolności. W 1873 roku na trzeciej Konferencji Archeologicznej w Kijowie, zachodni uczeni i kompozytorzy po raz pierwszy usłyszeli dumy w wykonaniu kobziarza Ostap'a Veresai. Jego poruszające wykonanie zainspirowało do opublikowania licznych artykułów i książek na ten temat i mających znaczący wpływ na rozwój formy muzycznej znanej jako dumky (np. "Dumky Trios" A.Dworzaka, i "Dumky" Czajkowskiego).

Na początku XX wieku, bandura została odnowiona, i stała sie popularna wśród miejskiej ukraińskiej społeczności. Kiedy kształt bandury się formował i jej popularność rosła, popyt na nowe instrumenty, rósł także. Przez ten czas nastąpiły znaczne inowacje i eksperymenty w zakresie techniki i struktury. Nowe bandury zaczęto masowo produkować z dużą ilością strun strojonych raczej chromatycznie niż diatonicznie (raczej jak fortepian niż gitara), i zostały dodane dźwignie w celu osiągnięcia szybszej transpozycji (granie w innym kluczu itd.). Były organizowane kursy konserwatorskie, gdzie profesjonalni kompozytorzy byli skupieni na stworzeniu nowych kompozycji specjalnie napisanych na ten instrument.

Ten okres historii bandury zbiegł się z powstaniem ukraińskiego patriotyzmu i nacjonalizmu i następstwem rozkwitu sztuki. Niestety, nie trwało to długo. W bezpośrednim zwrocie politycznym, sowiecki rząd postanowił wymazać wszystkie znaki ukraińskiego nacjonalizmu, przez zniszczenie ich kultury. W 1935 roku kobziarze ze wszyskich zakątków Ukrainy zgromadzili się w Charkowie pod pozorem konferencji etnograficznej, gdzie przypuszczalnie ich pieśni i historie zostały zebrane i nagrane.

Prześladowanie, areszt i banicja stały się drogą życia dla niezliczonych ukraińskich artystów i bandurzystów. Szukali ucieczki (schronienia) i pocieszenia w miejscach takich jak Stany Zjednoczone czy Kanada, gdzie byli zdolni aby kontynuować ich sztukę w niezmienionym kształcie.

Rodzaje bandury

Obecnie wystepują trzy główne rodzaje bandur w koncertowym użyciu:

• BANDURA KLASYCZNA

  

  Bandura klasyczna wywodzi się od swojego poprzednika, kobzy i jej rozwój nastąpił w XIV-XV wieku. Pierwsze wzmianki o ukraińskich bandurzystach występują w polskich kronikach z 1441 roku. Bandura różni się tym od kobzy, że nie posiada progów wzdłuż gryfu i głównie gra się na sopranowych strunach, zwanych na jako przystrunek (ukr. prystrunky), które umieszczone są z jednej strony strun wzdłuż gryfu.

  Wielkość i kształt bandury klasycznej przetrwały przeszło 300 lat. Instrumenty, które datuje się wstecz na lata 1600 są bardzo podobne do tych używanych na początku wieku przez znakomitych bardów znanych jako kobziarze.

  Bandura klasyczna ma od 20 do 24 strun strojonych diatonicznie. Spód jest wycięty z jednolitego kawałka drewna, a płyta wierzchnia ze świerku lub sosny. Kołki strojenia zrobione są z drewna i bez części metalowych. Często miała pasek do trzymania jej podczas grania i przenoszenia.

  Niewielu przedstawicieli tradycyjnej bandury klasycznej istnieje do dziś, mimo że zaiteresowanie instrumentem rośnie.

   

• BANDURA CHARKOWSKA (POŁTAWKA)

  

  Charkowski styl grania na bandurze został rozwinięty przez Hnata Khotkevycha. On opublikował pierwszą książkę na bandurę w 1909 roku we Lwowie. Tekst jej zawierał metodę gry na klasycznej bandurze z 20 strunami. W roku 1920 nauka gry na bandurze została wprowadzona do Konserwatorium Charkowskiego i stopniowo powstała nowa jej odmiana posiadająca od 30 do 31 strun, strojona diatonicznie w czterech oktawach. Instrument był trzymany w taki sposób, że muzyk mógł używać obydwu rąk nad wszystkimi strunami. Później były robione w trzech orkiestrowych rozmiarach: piccolo, prima i bass.

  Charkowska bandura rozwinęła się w pełni chromatyczny instrument (z pojedynczym mechanizmem strunowym i liczbą strun do 65), dzięki braciom Honcharenko a następnie przemieszczona została do Ameryki Północnej. Bandura ta obecnie prawie nie istnieje na Ukrainie i jest tylko używana wśród muzyków emigrantów, głównie dlatego że charkowski instrument jest dziś niedostępny na Ukrainie.

   

• BANDURA KIJOWSKA

  

  Kijowska bandura rozwinęła się w XX wieku, w oparciu o wersję klasyczną. Od klasycznej bandury różni się większą ilością strun, z dodatkowymi strunami chromatycznymi wprowadzonych do instrumentu przez Kijowski Chór Bandurzystów w 1918. Od tego czasu ostatecznie utrwalił się jej obecny kształt oraz metody grania.

  Współczesna bandura kijowska jest budowana w różnych rozmiarach i typach. Najbardziej powszechna jest standardowa wersja 'prima', (tzw. Chernihivka), robiona przez Chernihiv Instrument Factory z 12 strunami basowymi i 43 sopranowymi, strojona chromatycznie w pięciu oktawach. Profesjonalna bandura koncertowa ma ten sam rozmiar i kształt co 'prima', lecz ma od 62 do 65 strun i mechanizm taki jak harfy do zmiany stroju. Instrument mniejszych rozmiarów przeznaczony dla dzieci z 42 strunami jest także dostępny, oraz wersja altowa, basowa i kontrabasowa, które są używane w profesjonalnych zespołach bandurzystów.

  Bandura kijowska rozwinęła się w instrument nadający się do gry wirtuozerskiej, z oryginalną muzyką tworzoną na nią przez profesjonalnych kompozytorów. Stopniowo opuszcza ona granice jej folkowego otoczenia. Kursy gry na bandurze prowadzone są w wielu konserwatoriach na Ukrainie.

Choć istnieje możliwość wykonywania na bandurze złożonych utworów takich jak sonaty czy koncerty, to granie na niej wiąże się głownie z wykonywaniem utworów wokalnych, ponieważ charfa i lutnia, od której pochodzi są instrumentami akompaniującymi. Tym sposobem kapele bandurzystów, które połączyły artystykę orkiestry bandurowej z chóralnym śpiewem, są naturalną syntezą dwóch wielkich miłości ukraińskiej społeczności.

Bandura kijowska jest obecnie masowo produkowana w dwóch regionach Ukrainy, ale używanie bandury charkowskiej faktycznie zniknęło z Ukrainy. Ukraińska Kapela Bandurzystów jest jedną z niewielu, która pielegnuje tradycję używania bandury charkowskiej."

KOBZA

BANDURA KLASYCZNA | BANDURA CHARKOWSKA | BANDURA KIJOWSKA